3 października 2025 r. w Instytucie Dziedzictwa Niematerialnego Ludów Karpackich w Ludźmierzu zainaugurowano 1. Święto Karpat – wydarzenie poświęcone wspólnemu dziedzictwu ludów zamieszkujących łuk Karpat.
W części otwierającej Piotr Gąsienica – zastępca dyrektora MCK SOKÓŁ, przypomniał ideę przedwojennego Święta Gór, które jednoczyło mieszkańców całego łuku Karpat. Podkreślił, że współczesne wydarzenie ma podobną misję – odbudować więzi kulturowe i społeczne między narodami regionu, które przez dekady dzieliły granice i polityczne podziały.
– Próbujemy po wielu latach znów spojrzeć na siebie nawzajem i dostrzec, że nasze wspólne korzenie, nasz wspólny kręgosłup, to Karpaty – mówił podczas inauguracji.
Wśród gości obecni byli przedstawiciele samorządów, naukowcy, badacze i twórcy kultury. Partnerem wydarzenia była Gmina Nowy Targ, reprezentowana przez wójta Wiesława Parzygnata.
Następnie rozpoczęła się konferencja naukowa „Granice Karpat”.
Pierwsza prelegentka, dr Katarzyna Ceklarz, wygłosiła referat „Granice nieoczywiste – punkty krytyczne w czasie i przestrzeni w wierzeniach ludów karpackich”. W swoim wystąpieniu ukazała, jak w tradycji ludowej Karpat pojęcie granicy łączyło się z sacrum i symboliką bezpieczeństwa.
Kolejny wykład, dr Justyny Cząstki-Kłapyty, poświęcony był muzyce Karpat jako fenomenowi transgranicznemu. Etnomuzykolożka podkreśliła, że kultura muzyczna regionu nie znała granic państwowych – pieśni, melodie i style wykonawcze przenikały się od Pokucia po Podhale i Maramuresz.
Trzecim panelistą był dr Piotr Sadowski, który w swoim wystąpieniu „Karpaty i ich rola w kształtowaniu granic politycznych” omówił historyczno-geograficzny wymiar regionu. W referacie przedstawił, jak Karpaty przez wieki wyznaczały naturalne linie podziału, ale też stanowiły przestrzeń wymiany i współistnienia kultur.
Gościnnie podczas konferencji wystąpiła Anna Popławska z prelekcją „Wojownik, towarzysz, symbol – czyli o koniach w malarstwie polskim”.
Na zakończenie konferencji odbyło się spotkanie z Weroniką Łukaszewską i Sławomirem Sanockim, podróżnikami i autorami pierwszego w historii zimowego przejścia łuku Karpat – ponad 2000 kilometrów przez góry Słowacji, Polski, Ukrainy i Rumunii.
Organizatorami przedsięwzięcia byli Małopolskie Centrum Kultury SOKÓŁ w Nowym Sączu oraz Związek Podhalan w Polsce.
